Szary

Punktem wyjścia dokumentu historycznego Zygmunta Adamskiego jest spotkanie niegdysiejszych towarzyszy broni Szarego przy ognisku oraz wiersz poświęcony jego osobie autorstwa Andrzeja Gawrońskiego. Biograficzna opowieść o dowódcy ZWZ i AK rozpoczyna się w Małomierzycach koło Iłży, gdzie urodził się bohater, ale koncentruje na jego losachPunktem wyjścia dokumentu historycznego Zygmunta Adamskiego jest spotkanie niegdysiejszych towarzyszy broni Szarego przy ognisku oraz wiersz poświęcony jego osobie autorstwa Andrzeja Gawrońskiego. Biograficzna opowieść o dowódcy ZWZ i AK rozpoczyna się w Małomierzycach koło Iłży, gdzie urodził się bohater, ale koncentruje na jego losach wojennych i latach 1944-1956. W narracji płynącej zza kadru Szary prezentowany jest jako żołnierz niezłomny, o bardzo wysokim morale i znacznych umiejętnościach strategicznych. Stojąc na czele wiernych mu żołnierzy uratował Radoszyce przed niemiecką pacyfikacją, rozbił więzienia nazistowskie w Starachowicach i w Końskich. Najsłynniejszą jego akcją bojową było uwolnienie niemal 350 osadzonych z ubeckiego więzienia w Kielcach w sierpniu 1945 roku. Jeszcze przez niemal trzy lata ukrywał się przed komunistycznym aparatem bezpieczeństwa. Został schwytany i skazany na śmierć. Wyrok zamieniono na dożywocie, a w roku 1956 zwolniono Szarego na mocy amnestii. Aresztowany został jednak raz jeszcze na początku stanu wojennego w roku 1981. „Czyżby bano się, że znowu stanie na czele oddziału i zacznie rozbijać więzienia?” – pyta narrator. Relacja dotycząca wojennych losów Szarego, a przede wszystkim jego walki w latach powojennych, ilustrowana jest nielicznymi zachowanymi archiwaliami oraz ujęciami współczesnymi, w których ukazano chwile uroczystego upamiętnienia działalności oddziałów Szarego i sceny z udziałem bohatera. Opowiada on o swej działalności, stając się dla ekipy filmowej przewodnikiem po miejscach i zakamarkach historii wypartej przez propagandę PRL-u. "Szary" to jeden z wielu dokumentów początku lat 90. poświęconych skazanym na niepamięć w okresie komunizmu działaczom AK i antykomunistycznego podziemia powojennego. Antoni Heda jeszcze kilkakrotnie stawał się bohaterem filmów dokumentalnych. W roku 2012 fabularyzowany dokument o jego losach, "Mit o Szarym", zrealizował Grzegorz Królikiewicz. więcej