Recenzja filmu

Mężczyzna imieniem Ove (2015)

"Mężczyzna imieniem Ove" wydaje się skazany na sukces. Film Hannesa Holma jest jednocześnie przystępny dla masowego widza i wyrafinowany na tyle, by nie zrazić do siebie krytyków. Dzięki temu stanowi bodaj najlepszy przykład tak zwanego "kina środka" od czasu przebojowego "Dobrze się kłamie w miłym towarzystwie". Przy okazji sprawia również wrażenie filmu bardziej wszechstronnego. Choć "Mężczyzna…" otrzymał w zeszłym roku Europejską Nagrodę Filmową dla najlepszej komedii, w rzeczywistości okazuje się wypowiedzią na całkiem poważne tematy.


Tajemnica powodzenia dzieła Holma leży w umiejętnym wpisaniu uniwersalnego tematu w na wskroś współczesne realia. Historia tytułowego bohatera, antypatycznego starca stopniowo odkrywającego w sobie pokłady dobroci, wydaje się jednym z kolejnych wariantów klasycznej "Opowieści wigilijnej". Akcja filmu toczy się jednak nie w Dickensowskim Londynie, lecz w szwedzkim miasteczku, którego mieszkańcy mierzą się z typowymi problemami naszych czasów. Nie przez przypadek jeden z głównych wątków "Mężczyzny…" dotyczy zmian w życiu lokalnej społeczności spowodowanych przez pojawienie się w niej grupy imigrantów.

Ove traktuje przybyszów z zewnątrz z wyraźną niechęcią. Gwoli sprawiedliwości trzeba dodać, że równie nieprzychylnie odnosi się właściwie do wszystkich ludzi, jakich spotyka na swojej drodze. Bohater Holma to modelowy typ nielubianego sąsiada, w którego nikt z nas nie chciałby zamienić się na starość. Ze względu na chorobliwą fascynację zasadami i porządkiem mężczyzna przypomina również nowe wcielenie nocnego portiera z pamiętnego dokumentu Krzysztofa Kieślowskiego. Reżyser bezceremonialnie wyśmiewa tę pedanterię, lecz jednocześnie sugeruje, że absurdalna postawa bohatera skrywa w sobie przejmujące drugie dno. Kondycję psychiczną postaci najlepiej obrazuje fakt, że dyżurny żart w "Mężczyźnie…" polega na prezentowaniu Ovego wypróbowującego różne sposoby na odebranie sobie życia.


Stopniowe poznawanie przyczyn nękającej protagonistę depresji pozwala dojść do wniosku, że Holmowi udało się złapać nas w pewną pułapkę. Oceniając Ovego pochopnie i po pozorach popełniliśmy ten sam błąd, który staje się udziałem bohatera w kontakcie z nieznajomymi. W miarę gdy lepiej poznajemy historię mężczyzny, dostrzegamy w nim tymczasem człowieka wartościowego, zdolnego do poświęceń i troski o najbliższych. Zaczynamy rozumieć, że protagonista zatracił w sobie te cechy, gdyż przeżył osobistą tragedię. Jej przywołany na ekranie kontekst jest zresztą autentycznie wzruszający i sprawia, że w szwedzkiej komedii wybrzmiewają znienacka nuty melodramatu. Inną ważną przyczynę karykaturalnej postawy mężczyzny stanowi towarzyszące mu poczucie, że otaczający świat w ogóle nie przypomina tego, który poznał w młodości. W pobliżu nie ma natomiast nikogo zdolnego objaśnić mu naturę nowej rzeczywistości. W tej sytuacji charakteryzujące Ovego przywiązanie do przepisów stanowi po prostu rozpaczliwą formę poszukiwania przez niego stabilności i bezpieczeństwa.

Na przykładzie tytułowego bohatera "Mężczyzna…" udowadnia, że postawy, które wzbudzają nasz instynktowny sprzeciw, często mają swoje racjonalne wytłumaczenie. Dzięki temu film Holma okazuje się przewrotną bajką o możliwości osiągnięcia porozumienia w czasach rosnących napięć i coraz trwalszych podziałów. Jeśli "Mężczyźnie…" uda się unieważnić je chociaż na czas trwania seansu, do wszystkich przyznawanych filmowi wyróżnień powinna dołączyć także Pokojowa Nagroda Nobla.