Recenzja filmu

Gra tajemnic (2014)

"Gra tajemnic" opowiada historię Alana Turinga, twórcy podstaw nowoczesnej informatyki, zasłużonego kryptologa pracującego podczas drugiej wojny światowej nad złamaniem kodu Enigmy. A przy tym homoseksualisty skazanego w 1952 na przymusową kastrację chemiczną za "czyny nieobyczajne" – jak brytyjskie prawo definiowało wówczas stosunki seksualne między mężczyznami. Ciężka terapia hormonalna złamała Turinga psychicznie, w 1953 roku popełnił samobójstwo. W jego postaci kino otrzymuje jednocześnie historycznego i współczesnego bohatera. Współczesnego, nie tylko jako prekursora technologii informatycznych, ale także jako ikonę walki o prawa osób homoseksualnych. W wielu miejscach cały czas boleśnie aktualnej.


Filmowi bez wątpienia brakuje iskry geniuszu, szaleństwa, skłonności do ryzykownych rozwiązań, które tak wychwala u swojego bohatera. Ale jednocześnie jest to przykład bardzo solidnej filmowej roboty, wzorowo radzącej sobie z konwencją.

Jaką dokładnie? Filmu o przeklętym geniuszu, podejmującym się z sukcesem zadania, w którego sukces nikt nie wierzy. To, jak bardzo współczesne kino fascynują takie aspołeczne, narcystyczne, postaci, pokazuje przemiany kultury ostatnich lat, a być może także całego modelu społeczno-politycznego, w którym dyspozycje psychiczne kiedyś skazujące jednostkę na marginalizację dziś kluczowe są dla odniesienia sukcesu w coraz większej liczbie dziedzin.

Samotny geniusz w "Grze tajemnic" nie jest tak do końca samotny, nie odniósłby sukcesu, gdyby nie otaczająca go drużyna kolegów z pracy, którzy z obcych, skonfliktowanych z nim ludzi, zmieniają się stopniowo w przyjaciół. Szczególnie ciekawy jest wątek przyjaźni Turinga z Joan Clarke – genialną matematyczką, której talenty zblokowane są przez seksistowskie, patriarchalne społeczeństwo, dostrzegające w niej przede wszystkim kandydatkę na sekretarkę lub starą pannę.


Reżyser Morten Tyldum sprawnie prowadzi narrację na trzech planach czasowych równocześnie. Historia walki z Enigmą łączy się ze wspomnieniami ze szkolnych lat Turinga (i pierwszej, niespełnionej miłości do kolegi) i obrazami wydarzeń prowadzących do jego skazania. W końcówce filmu chwila jego największego triumfu (wojny wygranej przy wielkim udziale jego pracy kryptograficznej) łączy się momentem jego największego, osobistego upadku (załamanie po kastracji). Rodzi to w nas nie tylko współczucie dla bohatera, ale także złość na opresyjne społeczeństwo, bezsensownie łamiące życie i marnujące talenty swoich najlepszych członków.
Film jest doskonale obsadzony od pierwszego do ostatniego planu. Przekonującą, przejmującą kreację tworzy nie tylko Benedict Cumberbatch jako Turing. Swoją najlepszą rolę od czasów "Dumy i uprzedzenia" – stonowaną, a przy tym charyzmatyczną – ma tu Keira Knightley, świetny jest także Mark Strong jako demoniczny szef MI6.


W polskich dyskusjach znów wraca motyw, że film nie docenia wkładu polskich kryptologów w złamanie Enigmy. Twórcy filmu faktycznie mogli o tym wspomnieć. Ale też fiksowanie się na tym, że "nas pominięto", dowodzi strasznych kompleksów i prowincjonalizmu. Jeśli chcemy, by świat wiedział o sukcesach Polskiego Biura Szyfrów, zróbmy o tym dobry film na światowe rynki, nie obrażajmy się na filmy istniejące.

Nie wszystko zachwyca w tym filmie, to fakt. Drażni w nim kilka melodramatycznych scen, zbyt emocjonalnie "dociśnięta"  muzyka Alexandre'a Desplata. Ale przy tym to wielka przyjemność dla kinomana i słuszny komunikat. Coś, czego kina tak często znowu w pakiecie nie dostarcza.