Wieczór wigilijny w mieszczańskiej rodzinie. Frycek i Marysia otrzymują prezenty także od radcy Drosselmajera, ojca chrzestnego dziewczynki. Przynosi dziadka do orzechów, któremu Frycek od razu wyłamuje zęby. Marysia lituje się nad uszkodzonym "ludzikiem". Dzięki temu przenosi się w świat fantazji, do krainy orzecha Krakatuka, dwugłowego króla myszy i złej królowej Mysibaby. Jest świadkiem walki zabawek z myszami, pomaga dziadkowi do orzechów, który przewodzi zabawkom i zwycięża. Marysia próbuje opowiedzieć o swoich przeżyciach rodzicom, którzy jednak śmieją się z jej opowieści, uważając ją za małą kłamczuchę, powtarzającą z uporem wymyślone historyjki. Marysia w chwilach najgłębszego przygnębienia pozostaje jednak wierna uczuciu do wyśmiewanego dziadka. Drosselmajer, poeta i czarodziej, opowiada jej historię niewiernej księżniczki Pirlipaty. Potem zamienia dziadka w pięknego młodzieńca, którego przedstawia jako swego bratanka, ponieważ wie, że dla ludzi, którzy nie są dziećmi ani poetami, wszystko musi mieć logiczne wytłumaczenie.

Podczas bożonarodzeniowego przyjęcia kilkuletnia Marynia otrzymuje od swego ojca chrzestnego radcy Drosselmajera drewnianego dziadka do orzechów. Obdarzona wielkim sercem dziewczynka otacza brzydką figurkę serdeczną opieką. W nocy jest świadkiem niezwykłych wydarzeń: Dziadek do Orzechów staje na czele armii ołowianych żołnierzyków i stacza bitwę z wojskami złowieszczego Króla Myszy. Rankiem nikt nie daje wiary słowom Maryni. Rodzice uznają, że dziewczynka majaczy. Tylko radca Drosselmajer jest innego zdania. Opowiada chrześnicy prawdziwą historię dziadka do orzechów, który w rzeczywistości jest zaklętym młodzieńcem.