Mam naprawdę sporo szczęścia, starzejąc się równolegle z bohaterami tej miłosnej sagi, jak dotąd rozpisanej na trylogię (choć mam cichą nadzieję, że to jednak nie koniec...). Te spotkania z Celine i Jessem, odmierzane dziewięcioletnimi pauzami, są dla mnie, i pewnie nie tylko dla mnie, jak uważne przeglądanie się w lustrze. Już z grubsza wiem, co tam zobaczę. Doświadczenia i uczucia podobne do moich własnych, ale i zbliżone miny, grymasy, także zmarszczki i siwiejące włosy. Ogromna przewaga tej niekonwencjonalnej love story nad innymi polega na tym, że ta trwa i stale się rozwija, poszerzając o nowe wątki i problemy, charakterystyczne najpierw dla dwudziesto-, potem trzydziesto- i wreszcie czterdziestolatków. Oczywiście, część pierwsza („Przed wschodem słońca”) jest najlepsza, najświeższa, najbardziej oryginalna – ale przecież właśnie dlatego, że stanowi zawiązanie całej, dalekiej od banalności historii. Pozostałe fragmenty ustępują jej o tyle, że stanowią kontynuację, a więc siłą rzeczy – muszą być w jakimś sensie wtórne i mniej zaskakujące. Ale, o muzo wszystkich twórców i reżyserów – dawaj nam taką wtórność i powtarzalność jak najczęściej!
Fenomenalny, pasażowy finał „Before Sunrise”, który być może trudno pojąć współczesnym nastolatkom korzystającym swobodnie ze smartfonów, tabletów i facebooka, z idealnie dopasowanym fragmentem melancholijnej "Sonaty na viola da gamba No. 1 in G" bynajmniej nie zwiastował ciągu dalszego (przyznaję się, że ze swoją odpowiedzią na absolutnie fundamentalne dla tego filmu pytanie: „czy spotkają się za te pół roku?”, znalazłem się w grupie radykalnych sceptyków), ale dzięki swojej przekornej otwartości zostawiał pole jak najszerszym interpretacjom. Mnie zaskoczył, powalił i obezwładnił.
Nie ukrywam zresztą, że uwielbiam ten cykl w całości i raczej bezkrytycznie. To być może rzeczywiście „najlepszy romans w historii kina”, choć w tym sformułowaniu tkwi sporo egzaltacji i nieskromności. To prawda, za wyjątkiem części pierwszej, romans przede wszystkim intelektualny, ale przecież także dzięki temu uderzająco prawdziwy i wiarygodny. Zresztą, czy brak tu emocji? Może tych przynależnych wyłącznie kinu, większych niż życie, spektakularnych. Tych zwykłych, banalnych, realnych jest absolutnie pod dostatkiem. To bez wątpienia jeden z najoryginalniejszych filmowych portretów uczucia - rodzącego się, uśpionego, trwającego, mającego swe niebotyczne wyżyny, ale i poważne kryzysy. Nudny chyba tylko dla tych, którzy wierzą w bajki lub mają pecha i zaczęli śledzić losy bohaterów od końca (jeśli to naprawdę koniec) lub po prostu oczekują od kina wyłącznie mniej skomplikowanej rozrywki i łatwego relaksu. Pozostałych wyraźnie wciąga, skoro całemu cyklowi nie brakuje widzów i osiągnął on już, tym razem zasłużenie, status dzieła kultowego.
Pomysłem naprawdę kiepskim jest oglądanie „Przed północą” w oderwaniu od dwóch rozdziałów poprzedzających epizod grecki. To znaczy - oczywiście można, ale po co, skoro to potwornie zubaża wybrzmienie całości. Stąd naprawdę dobra rada i dla pochopnych krytyków, i dla widzów potencjalnych „Before Midnight”: nie warto się spieszyć, lepiej obejrzeć najpierw, co doprowadziło bohaterów na Peloponez. Trzymając się chronologii, zyskuje się cały bogaty kontekst i przechodzi wraz z dwójką młodych ludzi emocjonalną inicjację. Być może pozwala to rozumieć zachwyty tych, którzy wraz z Celine i Jessem dorośleli. W pewnym sensie to doświadczenie bezcenne, ale i jedyne w swoim rodzaju. Podobno „Małego Księcia” najlepiej czytać, będąc dzieckiem, a „Buszującego w zbożu” mając lat 16-18. Nie inaczej jest z otwarciem opisywanej trylogii – wydaje mi się, że najpełniej przyswaja się je, będąc równolatkiem protagonistów. Późniejszy bagaż doświadczeń i porażek zwyczajnie przytłacza naturalną wrażliwość i otwartość młodości. To trochę smutne, ale i zupełnie naturalne. Zapach i duch młodości musi ulecieć i minąć.
Chciałbym ponownie w zaciszu sali kinowej spotkać tę dwójkę. Francuzkę i Amerykanina, których tak wiele dzieli, ale przecież jeszcze więcej łączy. Przyzwyczaiłem się, lubię ich, kibicuję im, trochę tak jak starym, dobrze znanym, choć rzadko widywanym przyjaciołom. Dałem się uwieść ułudzie trwania i nieprzemijania, ale cóż – czasem można, w końcu to też tylko fikcja, choć mądra, przenikliwa i błyskotliwa. Czekam zatem z nadzieją oddanego fana na „Po wschodzie słońca”, „Po zachodzie słońca” i „Po północy”. Owo „after” jakby samo się narzucało, ale kto wie, co są jeszcze w stanie wymyślić Linklater, Delpy i Hawke. Może nawet zawitają do Polski?
Cóż, do zobaczenia za dziewięć lat o tej samej porze...