Najlepsze filmy o tańcu. Top 10 filmów, które warto obejrzeć

Zaczynamy od podróży na Wschód. I na Zachód. A potem znowu na Wschód. I być może znów na Zachód? Mniejsza o taniec na granicy Żelaznej Kurtyny, do "Białych nocy" mamy po prostu sentyment. Film jest z jednej strony dzieckiem swoich czasów: to klasyczny zimnowojenny thriller o wybitnym radzieckim baletmistrzu (w tej roli wybitny baletmistrz Michaił Barysznikow), wybitnym amerykańskim tancerzu (w tej roli wybitny tancerz Gregory Hines) oraz sztamie ponad politycznymi podziałami. Z drugiej, to trzymająca w napięciu wzruszająca opowieść o przyjaźni, całkiem niezły sensacyjniak i – po prostu – doskonały film taneczny. Na drugim planie błyszczą Helen Mirren i Isabella Rossellini, Lionel Richie wyśpiewuje "Say you, say me", a za kamerą fachowiec Taylor Hackford.

Odwieczny dylemat "Flashdance" czy "Footloose" rozwiązujemy na korzyść kina wysokiego konceptu ze stajni Tony'ego Scotta. I choć wszyscy kochamy Kevina Bacona, Adrian Lyne to lepszy reżyser niż Herbert Ross, a Irene Cara i jej "What a feeling" muszą triumfować w pojedynku evergreenów. Poza tym to film o tańcu klasy wzorca z Sevres i pełna bezpretensjonalnego, kiczowatego uroku historia miłosna. Nawet, jeśli wizja baletu, którą przynosi, ma tyle wspólnego z rzeczywistością co "Armageddon" Michaela Baya z faktycznym podbojem kosmosu.

Pozostajemy w rejonach żelaznej klasyki, ale zmieniamy nastrój – zamiast szacownego baletu, szalone disco lat 70. i "Gorączka sobotniej nocy". A jeśli "Gorączka..." to oczywiście Travolta. John Travolta. Ikoniczny wizerunek Tony'ego Manero stał się tak wyraźnym popkulturowym znakiem, że przez kolejne dekady sięgali po niego wszyscy – od "Simpsonów" po Pablo Larraina (jego, ekhm, "Tony Manero" jest doskonały, tyle że zamiast o gorączce disco opowiada o reżimie Pinocheta). I nic dziwnego. W nieodłącznym kremowym gajerze, z nażelowaną czupryną i zalotnym spojrzeniem, John Travolta stał się synonimem filmowo-tanecznego obłędu. A że dodatkowo przygrywają mu Bee Gees, nawet w 2021 roku całość eksploduje dziką, kinetyczną energią, a "Gorączka sobotniej nocy" może trwać w nieskończoność. Stay alive, people!

Napuszona i pretensjonalna "Suspiria" w reżyserii Luki Guadagnino może czyścić buty wspaniałemu oryginałowi Daria Argento, ale jedno na pewno robi lepiej – taniec, który pochłania bohaterki filmowego koszmaru, nie jest jedynie fabularnym pretekstem. Ma natomiast odpowiednią wagę, filmowe i metafilmowe znaczenie.  Nowa "Suspiria" to w dużej mierze opowieść o cielesnej emancypacji czy raczej – o emancypacji poprzez ciało, co automatycznie czyni z niej świetny film o tańcu. I jak to jest wszystko doskonale nakręcone! Guadagnino jest mistrzem portretowania ulotnych, sensualnych stanów, a ekstremalne wydanie baletu to przecież cały koncert podobnych emocji.  Tilda Swinton i Dakota Johnson wyczyniają na parkiecie cuda, operator wiruje razem z nimi, a montażysta pracuje jak w transie. Do tego słynny, przerażający taniec - połamaniec. Było zacząć od rozgrzewki.

No i jest! Ulubieniec publiczności, box office'owy killer, film, który nic nie zmienił, niczego nie rozpoczął i generalnie nikogo nie obchodzi. Ale i tak będziemy się upierać, że jeśli istnieje taneczne porno, jest nim właśnie "Step Up" – koniecznie część trzecia, w ultrażenującym trzy de (styl "wyjazd dzidy z ekranu"). Jasne, wcześniejsze odsłony są lepszymi filmami – zwłaszcza oryginał, w którym Channing Tatum i hip hop stają się z jakiegoś powodu jednością. Ale ilość i jakość atrakcji, które upichcili dla nas twórcy "trójki", po prostu niszczą system. Każdy układ choreograficzny jest tutaj majstersztykiem, każda scenografia powstała wyłącznie po to, by taniec wyglądał jak bitwa o losy świata, zaś każda linijka dialogu jest niepotrzebnym ekscesem – liczą się tylko ciało i ruch. A o to przecież chodzi. Prawda?

Ach, flamenco. Nie potrafimy go tańczyć i w sumie nic o nim nie wiemy. I pewnie dlatego kino Carlosa Saury zawsze będzie miało w naszych sercach wyjątkowe miejsce. Gorący hiszpański taniec jest w jego filmach czymś znacznie więcej niż fotogeniczną atrakcją. To sens życia, jądro sztuki, metafora miłości, poświęcenia, życiowych wertepów i Bóg wie, czego jeszcze. Przepiękna forma, kapitalna muzyka, rewelacyjne aktorstwo (Laura del Sol!), no i – last but not least – taniec. Nakręcony tak, że ręce same składają się do oklasków, nogi zaczynają żyć własnym życiem, a podbródek unosi się ku niebu

Po premierze filmu Darrena Aronofsky'ego nasz recenzent pisał: "Dawno nie widziałem filmu, który w tak kompletny i fascynujący sposób przekładałby jeden artystyczny język na drugi i opowiadał za pomocą obrazu o czymś możliwym do uchwycenia tylko w tańcu. W balecie Aronofsky’ego nie ma charakterystycznego dla kina o sztuce upajania się pięknem spektaklu, kontemplowania przedstawienia jako całości. Reżysera nie interesuje bowiem całość, lecz detal. Spektaklu nie oglądamy z perspektywy widowni. Kamera szusuje między wykonawcami, zdejmuje ich w zbliżeniach i półzbliżeniach, panoramuje jak szalona, kręci piruety. Operator Matthew Libatique odarł sztukę baletową z kiczu i wyciągnął na wierzch źródło jej erotycznej siły – ruch". A my możemy zakładać, że niewiele się w tej materii zmieniło. To wciąż najlepszy-najgorszy film w karierze Aronofsky'ego i fenomenalnie nakręcony hołd dla baletowej sztuki.

Znamy to na pamięć: Nastoletnia Frances poznaje miłość swojego życia w najmniej oczekiwanym momencie. Nie ma co się jej jednak dziwić – czarujący i roztańczony Patrick Swayze wydaje się najlepszą partią w całych latach 80. Cukierkowa i kiczowata historia miłosna? Oczywiście. Film, który poderwał do tańca ludzi wszelkich stanów i zawodów? No raczej. Filmowe zauroczenie Baby i Johnny'ego ogląda się z wypiekami na twarzy, a całość dopełnia niezapomniana ścieżka dźwiękowa z evergreenami formatu "(I've had) The Time Of My Life" czy "Be My Baby". Tupiecie już nóżką? Jeśli nie, to sami nie wiemy – może nie macie serca. Albo "Dirty Dancing" wcale nie jest tak dobrym filmem. A scena treningu w jeziorze to w ogóle jakiś piramidalny kicz. Ok, żartowaliśmy – wszystko jest tutaj cudowne. "Dirty Dancing"... sorry, "Wirujący seks" rządzi! 

Najlepsze filmy o tańcu wcale nie muszą być... o tańcu. Mogą też sprowadzać taniec do roli katalizatora egzystencjalnych zmian. I jeśli jakimś cudem nie widzieliście "Billy'ego Elliota", na pewno kojarzycie kadr, na którym małoletni Jamie Bell, z baletkami dyndającymi na sznurkach, zawisa w powietrzu nad jednym z chodników miasteczka Everington. To świetna metafora całego filmu – opowieści o pogoni za marzeniem, o kontrapunktowaniu prozy życia poezją tańca, wreszcie – o pasji, która nadaje nam cel i pozwala wznieść się ponad burą codzienność. "Billy Elliot" jest po prostu świetny. Wśród kameralnych dramatów obyczajowych, filmów o tańcu, opowieści o dojrzewaniu i wchodzeniu w dorosłość na własnych warunkach to prawdziwa perełka.

Pina Bausch, wybitna choreografka tańca współczesnego, zmarła w 2009 roku. W swoim FE-NO-ME-NAL-NYM filmie Wim Wenders, wraz z tancerzami prestiżowego teatru Wuppertal, składa hołd wieloletniej przyjaciółce. Efekt jest powalający – to fantastyczna podróż po motywach, obsesjach, lękach i pragnieniach organizujących wyobraźnię nieodżałowanej artystki, zaklętych w prostej formie: seria zarejestrowanych przedstawień, kilkunastu tancerzy, tyle samo wspomnień i sentymentalnych świadectw, z rzadka wyrażanych słowami, częściej – w tańcu. Poezja ruchu: ciało wpisane w filmową formę, zawłaszczające każdy kadr, rozsadzające każdy plan. Trójwymiarową (SIC!) "Pinę" po prostu trzeba przeżyć w kinie. Zobaczyć na własne oczy i usłyszeć na własne uszy. Zwłaszcza że Wenders wyciska z 3D naprawdę sporo – tasuje planami i perspektywami, na przemian angażuje widza w ruch sceniczny i ustawia go w pozycji biernego obserwatora. Słyszane w jego filmie zdanie wypowiadane przez artystkę – "tańczmy, tańczmy, inaczej będziemy zgubieni" – nabiera po projekcji zupełnie nowego sensu. Jeśli bowiem taniec nas nie ocali, być może uda się kinu.