Recenzja filmu

Fala (2008)

"Trzecia fala" to nazwa eksperymentu socjologicznego przeprowadzonego w 1967 roku przez nauczyciela historii Rona Jonesa w Cubberley High School w Palo Alto w Kalifornii. To doświadczenie miało udowodnić, że nawet demokratyczne społeczeństwa nie są odporne na wpływy totalitaryzmu. Film "Fala" Dennisa Gansela porusza tę problematykę i podobne zdarzenia osadza w realiach ówczesnych Niemiec, czyli tam, gdzie wiele lat wstecz totalitaryzm miał głęboki wpływ na społeczeństwo.


Zostaje nam pokazana jedna z niemieckich szkół i postać nauczyciela Rainera Wengera (Jürgen Vogel). Zaczyna on prowadzić zajęcia dla uczniów na których próbuje przedstawić temat autokracji. Młodzież początkowo podchodzi do nich z dystansem i lekceważeniem, uważając przedmiot historii za nudny. Rainer jednak swoją charyzmą i przykładami zaczyna zdobywać atencję i zaangażowanie swoich słuchaczy. Rozpoczyna się pełna napięcia gra w wyznaczenie nowej ideologii, mającej zobrazować nastolatkom mechanizm działania dyktatury. Młodzież bawi się przy tym wybornie, powstaje projekt pod nazwą "fala". Jest wybrany wódz – Wenger, który staje się dla nich wzorem do naśladowania. Wszyscy muszą nosić ten sam ubiór czyli charakterystyczne białe koszulki, nadany zostaje nowy znak dla tego ugrupowania i specyficzne powitanie wśród jego członków. Tworzone są też postulaty i zasady, które grupa ma przestrzegać. Z tegoż kółka wyłamuje się jedna z uczennic - dostrzegająca drugą, mroczniejszą stronę tej zabawy. Wszystko układa się pięknie, ludzie zaczynają sobie pomagać nawet ci, którzy jak dotąd się nie lubili. Sielanka jednak trwa do w momentu, w którym jeden z chłopców zaczyna zbyt poważnie podchodzić do sprawy – za bardzo żyje nową ideologią. Główny pomysłodawca traci nad eksperymentem kontrolę, a splot niefortunnych wydarzeń, w których nie zabraknie aktów przemocy i wandalizmu w końcu doprowadzi do tragedii. Można być wstrząśniętym jak łatwo da się zmanipulować młodą jednostkę, jak bardzo można wypaczyć jej światopogląd i wmówić  to co chcemy (nawet w tak demokratycznym i świadomym społeczeństwie). Hitlerjugend przecież werbowało także młode osoby, wpajano im wartości rozpropagowane w III Rzeszy. Był promowany wtedy kult silnej germańskiej rasy, która miała zapanować nad tymi słabszymi. Podobna sytuacja zaistniała w tej grupie – tu również ludzie do niej zapisani czuli się elitą, wyjątkowi, mający prawo rządzić się w szkole. Reżyser dobitnie pokazuje, że nie można zapanować nad wszystkim, może się zdarzyć to co uważamy za niemożliwe. Rainar pochłonięty problemami w związku i zaabsorbowany splendorem chwały jaki na niego spadł, gdy jego inicjatywa zdobyła szczyty popularności nie dostrzegł, że jeden z uczniów przekracza granicę, za bardzo przenosi idee "fali" w świat rzeczywisty. Kiedy nauczyciel chce zakończyć swoją inicjatywę, ten właśnie chłopak, powie nie i swoimi czynami na zawsze odmieni los Wengera i kilkorga uczniów. To co się stanie potwierdzi tezę, że faszyzm może się odrodzić w każdych czasach, w każdym społeczeństwie, trafiając na dobry grunt "podlewany" przez odpowiednią osobę. Jürgen Vogel tworzy w filmie postać, którą targają różne emocje. Wspaniale nakreślił typ osoby mającej dobre chęci, zaangażowanej lecz bagatelizującej pewne sygnały przepowiadające przyszłą katastrofę. Aktor bardzo wiarygodnie stworzył swoją kreację filmową – jego mimika, gestykulacja pokazała, że zrozumiał koncepcję bohatera narzuconą mu przez reżysera.

Trochę blado przy nim wypadają chłopcy najbardziej aktywni w "fali" Frederick Lau jako Tim i Max Riemelt jako Marco – to po prostu zagubione dzieciaki, nieco zblazowane, niezbyt poważnie podchodzące do życia.


Film "Fala" to dzieło oryginalne, ze świetnymi zdjęciami i montażem oraz muzyką, które odkopuje ważny społecznie temat. Zmusza nas do różnych refleksji na temat przedstawionej problematyki oraz do zadania sobie pytań: czy też dalibyśmy się tak zmanipulować, czy podobne wydarzenie mogłoby mieć miejsce teraz w naszym także polskim społeczeństwie? Na te oraz inne kwestie każdy widz musi sam znaleźć odpowiedź.