Recenzja filmu

Wampir (1932)

Film skandynawskiego reżysera, Carla Theodora Dreyera, "Wampir", należy do najciekawszych w tym gatunku. Przez niemieckiego teologa, W. J. Langbeina (ur. 1954), został wymieniony jako jeden z najważniejszych obok takich dzieł jak "Nosferatu" (1922), "Nosferatu" (1978), "Dracula" (1958), "Pocałunek wampira" (1962), "Nieustraszeni pogromcy wampirów" (1966) oraz "Warhol's Dracula" (1974). W swojej fabule przywodzi na myśl książkę "Upiór" A. Tołstoja, pełną odniesień do oniryzmów oraz halucynacji w momencie zetknięcia się człowieka z mitem o wampirze. Sam zresztą podtytuł ("Sen Allana Greya") oraz prolog do filmu o tym aspekcie wspominają (Słowa prologu: "Ta historia opowiada o dziwnych przygodach młodego Allana Greya. Jego badania nad kultem diabła i wampirami sprzed wieków, uczyniły go marzycielem, dla którego zatarły się granice między rzeczywistością a światem nierzeczywistym."). Fabuła filmu jest pozornie prosta. Allan Grey przybywa do wioski Courtempierre, gdzie zatrzymuje się w "opustoszałym zajeździe". Nocą do jego pokoju wpada obcy mężczyzna w jakimś amoku, pozostawia opieczętowaną paczkę z adnotacją: "Otworzyć po mojej śmierci". Później ma się okazać, że owym gościem był Lord Manor, właściciel wielkiego zamku oraz ojciec dwóch córek, z których jedną nęka nienazwana choroba. Zanim główny bohater docieka prawdy, cała historia podlega niejednoznacznym komplikacjom, niejednoznacznym, bo nie do końca rzeczywistym i w tym właśnie tkwi wspomniana wcześniej pozorność. Manor pada martwy, widz obserwuje taniec demonicznych cieni, a sam Grey zwiedza przerażające pokoje zrujnowanego budynku, zamieszkanego przez złe licho. Zdarzenia wynikają, jedno po drugim, w niezupełnie logicznym ciągu, coraz bardziej przypominając tylko sen. Film jest oniryczny całościowo, stronie fabularnej wtóruje strona techniczna. Zdjęcia często są prześwietlone lub niewyraźne, same ujęcia mają w sobie coś z poetyki snu - do tego stopnia, że można się przyłapać na patrzeniu na nie, przewijające się przed oczami, jak w galerii dzieł plastycznych, bez głębszej analizy, zupełnie jakby to był właśnie mój sen, jakby odbiorca sam wyśnił Allana Greya. Wiele fragmentów wydaje się emanować symbolizmem - mężczyzna z kosą, Allan patrzący na własne zwłoki, taniec owych cieni, uduszenie się Doktora w mące w starym młynie, stara wampirzyca. Co do tej ostatniej, niemożliwe jest niedostrzeżenie szczególnego przeciwstawienia młodości i starości. Era młodych, pięknych wampirów w filmie ma dopiero nadejść; tutaj wampirzycą jest niemłoda już kobieta, 58-letnia Marguerite Chopin, wyglądająca na znacznie więcej, która wcale nie pięknieje dzięki krwi, a jedynie podtrzymuje swoją egzystencję "w krainie cieni", przedłuża swoją starość kosztem młodości - "umarli wstają z trumien, by ssać krew dzieci i młodych ludzi". Jej pomocnik - Doktor - również jest z wyglądu staruszkiem, a krew dla swojej pani upuszcza z żył Allana oraz młodziutkiej Leone. Wśród pozostałych postaci nie ma ludzi młodych, a jedyną dorosłą osobą, która ucierpiała z powodu wampira, jest Lord Manor. Pozostałych jakoś czart się nie imał. Film jest przepełniony poezją, i to nie tylko dlatego, że pojawiają się w nim napisy, tłumaczące sytuację oraz Paula Bonnarda "Historia Wampirów" (spuścizna po zmarłym Manorze, której fragmenty po kolei odczytują Allan oraz Służący Manora), a również dlatego, iż pozostawia duże pole dla wyobraźni widza. Spora część ujęć jest "niedopowiedziana", nie ma tu nachalnej, współczesnej brutalności, a jedynie w teatralny sposób ukazane niedosłownie, nie wprost. Nie widać krwawiącej szyi Leone ani przebijanego serca wampirzycy. Pomimo to bez wątpienia stają one przed oczami odbiorcy.