facio obok mnie, w ślinach i smarkach cały od pasa w górę - o czym z dziką wprost rozkoszą donoszę - przychrapał cokolwiek fest konkret na końcówce że myślałem że się udławi i umrze. przespał moment (psujek alert! psujek alert!) lewitacji matematyka - w zasadzie moment kobiecego świadkowania tejże lewitacji, ta kobieca perspektywa w męskim świecie rozumowej dominacji zanussiego nie jest przypadkowa, z pewnością ma znaczenie, przywołuje apologetki brzuszka z kieślowskiego i tak dalej i tak dalej - przypadek to, porządek czy wyższy porządek istnienia? tak tylko pytam, bo nie wiem, chociaż znam odpowiedź.. po prostu szkoda faceta.

anyway - ja to wszystko już widziałem, bo wszystko to już było sto pięćdziesiąt siedem razy, w kinie, w telewizji, w opowieściach weekendowych. także repetka, ale całkiem spoko nawet i wcale przyjemna. nachalna, oczywista, dęta i cokolwiek napuszona. indycza jak stado stu diabłów stąd do wieczności i z powrotem w przededniu święta dziękczynienia, ale bardzo wdzięczna i miła. budzi wyłącznie pozytywne skojarzenia, bo tak się już kina nie robi, co najwyżej teatr. a więc z tak zwaną wartością dodaną cokolwiek muzealną.

mentor zanussi (pozwalam sobie tak mówić, bo perspektywa oglądu zanussiego, napędzana doświadczeniem, wiekiem oraz ilością przeczytanych mądrych xiążek, ma w sobie coś z mentorstwa) cokolwiek za dużo myśli, takie przynajmniej odnoszę wrażenie, tak zasadniczo pobieżnie. za dużo myśli, przy czym zafiksował się wyłącznie na własnej wykładni chrześcijaństwa. idę o zakład, że nie wpuścił w siebie słów żadnego patriarchy zen na przykład, jedynie tego nieszczęsnego pascala.

gestem tak szerokim, że aż wyjeżdża poza linie horyzontu ziemi, z uporem godnym lepszej sprawy - czyli jak na prawdziwego, porządnego i szanującego się maniaka przystało - pastwi się i pastwi nad wyimaginowanymi po-tworami z wnętrza własnej głowy: wytworami epoki późnego kapitalizmu, postmodernizmu, materializmu, relatywizmu oraz innych izmów. zadając fundamentalne (dla niego) pytania, kreując multum absurdalnych sytuacji niezaistniałych (szczytem rozkoszy jest motyw porwania), wznosi chochoła, po czym bohatersko go pokonuje. na swoim boisku, na swoich warunkach, w granicach rzuconego czaru oczywiście. brawo!

dużo widać ciągle myśli o religii, tym jej aspekcie widzialnym, moralnym, co jest bardzo ładne, ale gubi istotności moim zdaniem, jako iż poza gimnastykę umysłu nie wychodzi. bo jednak od myślenia o religii do tak zwanego doświadczenia religijnego jest bardzo daleko, cóż dopiero mówić o tak zwanym religijnym życiu..

przypadki, ach, przypadki, te (zdaniem jego oraz innych myślicieli chrześcijańskich) dzikie, odjechane i zupełnie nieprzewidywalne w skutkach seksy dwóch szeregów przyczyny i skutku - jawią się jako takie wyłącznie pełzakowi pozbawionemu szerszego kontekstu, któremu brakuje wglądu, który nie ma dostępu. jednak z perspektywy pełni wiedzy przypadki nie istnieją. tam jest wyższy porządek wszechrzeczy, świat idei, który wszak ujrzymy, kiedyś, nowemi oczami, na nowej ziemi, w całym jego majestacie i glorii, i tak dalej, i tak dalej, tego rodzaju myślenia, tego sortu konkluzje, tego typu gadania..

wszystko to czego umysł nie ogarnia dla zanussiego jest tajemnicą, tajemnica jest ścianą poza którą istnieje wielkie who-knows, tymczasem chciałbym pana zanussiego zapytać: co się dzieje z tajemnicą, kiedy dochodzący do ściany umiera albo znika? gdzie tedy jest tajemnica, jaka w ogóle tajemnica? dla kogo ta tajemnica? co to jest za przypał z tą nieszczęsną tajemnicą?

inaczej, zanussi dyskredytuje pewność, pewniki to dla niego zjawiska chorobowe - no i fajnie, ale chciałbym pana zanussiego zapytać: skąd pewność, że istnieje tajemnica? co jeśli to kolejna pułapka wygenerowana przez uma, który nie ogarnia? nie ogarnia, ergo: tajemnica! zamknął niewygodne w szufladce z napisem "tajemnica" i już ogarnia, i już czuje się bezpiecznie. powoli zaczyna chwytać.

dalej, rzecz jest o szukaniu, i tu mam największy światopoglądowy zgrzyt z owymi idejkami. otóż zanussi twierdzi, że nie wie, stawia samego siebie w tym obłoku niewiedzy i uporczywie się tego trzyma, aczkolwiek moim zdaniem ściemnia. moim zdaniem on wie i odnalazł, tylko nie chce się przyznać! bo taka deklaracja bardzo źle by wyglądała, prawda? jednak z filmu to wynika - te powiewy wiatru, aureole, lewitacje, znaki na niebie i ziemi o których się nikomu ani nigdzie, gromy z mokrego nieba nad kamperami, znaczące zbiegi okoliczności, przeczucia, znowu: tak zwana tajemnica..

a więc odnalazł, odnalazł wreszcie, pytanie tylko: co, u licha? i tu jest przysłowiowy pogrzebacz pogrzebany: otóż odnalazł to, czego szukał. a cóż to jest zapytam znowu za zasługa odnaleźć to, czego się szuka? wszak prawdziwy szukacz nie wie czego szuka, bo kiedy wie to dokładnie to znajdzie. a odnaleźć to, o czym się wie że się tego szuka, to nie jest żadna sztuka.

innemi słowy, rozpatrując rzecz pod kątem reguł i zasad jakie zanussi ustala - to i owszem, ma to wszystko jakieś pozory rozumności, ale tylko w obrębie systemu myślenia w którym się porusza i samonapędza. jeżeli natomiast istnieje jakakolwiek transcendencja tego modelu myślenia - zanussi w nią nie wierzy, bojkotuje, a priori odrzuca. czym tedy jest, zapytam, taki poszukiwacz?

sorki za off-topic, ale mnie się właśnie przypomniało, że ja tego rodzaju postawę już u zanussiego gdzieś widziałem - a gdzie? no przecież, na podkaście u winiego! tam już mnie zastanowiło, że zanussi, który np. nic nie wie o empatogennych tryptaminach i nigdy ich nie używał, ma na ich temat bardzo dużo do powiedzenia! jakże to tak, pytam? wyprowadzam z tego kompromitujący go wniosek, iż umysł jego woli głupio gadać niż mądrze milczeć, iż buddyjska zasada szlachetnego milczenia będzie panu zanussiemu obca i nieznana. raczej coś niż nic, prawda? nawet jeśli to coś to czysta sofistyka. turystyczny przewodnik po miejscu w którym się nigdy nie było. kulinarna recenzja dania, którego się nie skosztowało. filozoficzny odbek mamuta.

wracając do filmu.. dawniej, przyznaję, na jakiejś tam uczelni wyższej, kiedy jeszcze studiowałem filozofię (tu możemy sobie z panem zanussim przybić piątkę) to ja się nad takimi rzeczami pochylałem, zastanawiałem, uznawałem za mega ważne. otóż nie są ważne wcale. te głębokie, rzekomo fundamentalne pytania, różne tam zakłady i dowody na istnienie boga, odklejone są zupełnie od istoty sprawy. jedynie zapładniają umysł kolejnymi ploteczkami, wymysłami, idejkami. jakiś mistrz bodhidharma spacyfikowałby um zanussiego w dwie sekundy, ale nie, on woli siedzieć i czytać dwóch sędziów bocznych w aureolach - świętego augustyna i świętego tomasza z akwinu - siedzieć, czytać i generować błędnie postawionymi pytaniami sztuczne poczucie głębi. to by ostatecznie jeszcze miało jakąś wartość może, gdyby zahaczało o wspomniany już element transcendencji, ale nie - zanussi podobny jest człowiekowi, który woli siedzieć przed świątynią i karmić oczy. zamiast wejść do środka i zniknąć w tej świątyni on woli podziwiać sklepienia, widoki. odciąć się, odrzucić odmieńców, odrzucić janion, odrzucić galerników wrażliwości. całe te towarzystwo pogonić. pytania, które zanussi z pewnego poziomu istnienia stawia, w istocie nie są nic warte. tak jak odpowiedzi na nie, bowiem albo przychodzą z tego samego poziomu z którego postawiono pytanie (co generuje kolejne pytania) albo dochodzą do ściany. a ściana to co? to już wiemy, ściana to tajemnica!

i tak jak zanussi akcentuje zjawiska dla niego chorbowe, tak ja widzę zjawisko chorobowe w uprawianiu tego rodzaju gimnastyki umysłowej - poszukiwaniu istoty w miejscu w którym jej zwyczajnie nie ma i być nie może.

posumowując już ten przydługi wywód: kolejny filmowy esej zanussiego, monolog rozpisany na głosy, podobał mi się bardzo, głównie z powodu zamierzonego bądź niezamierzonego wyczerpania retro retoryki jaką sam uprawia. jednocześnie dał do zrozumienia jak daleko jestem od stawiania tego rodzaju pytań, uprawiania tego rodzaju umysłowej gimnastyki, poszukiwania dowodów na istnienie boga narzędziami do tego nieprzystosowanymi i uznawaniu tego wszystkiego za ważne. jako wyraz wyczerpania ten film - testamentowy festiwal błędnie postawionych pytań - sprawdza się znakomicie, jednak odnoszę podskórne wrażenie, że nie taki był zamysł twórczy i co innego autor miał na myśli. tu po prostu - wzorem rzeczywistości - wszystko jest jawne. i nie ma żadnej tajemnicy. tak jak nie ma żadnej tajemnicy kiedy nie stawiasz pytań.

metafizyka akademika, teoria jako praktyka. zanussi uporczywie przyssany do mózgu który ma w głowie mija mózg, który nie jest w głowie. roi i halucynuje go sobie.

ps. żeby nie było: ja pana zanussiego kocham bardzo i cenię! po prostu metafizyka jaką uprawia to według mnie ślepa uliczka mająca jakieś dwa metry długości. bezowocna gimnastyka. zanussi ciśnie pedał gazu, ale jego samochód nie jedzie - tylko stoi na podnośniku w garażu. jest trochę jak ten tomasz z akwinu - w pewnym momencie dozna olśnienia, jakaś siła wyższa zaleje mu neurony kosmicznym syropem klonowym, zapomni wszystkie te cudze oraz własne cudaczne myślotwory i wybuchnie śmiechem. przypomni sobie słowa piosenki pewnej polskiej kapeli, która nigdy nie zagrała na festiwalu polskiej piosenki w opolu: głupi ludzie wierzą w głupie bzdury, mądrzy ludzie wierzą w mądre bzdury. a potem zrobi swój ostatni film - pierwszą w swoim życiu komedię, której akcja będzie się działa na placu świętego piotra w watykanie..