Jest tutaj wyrazisty, uroczy i błyskotliwy główny bohater, który porwie za sobą grupę oddanych kumpli, prostych, wesołych chłopaków z sąsiedztwa. Jest zdegenerowana postsowiecka Rosja, w której zaczyna rozwijać się wielki biznes, współtworzony przez młodych, zdolnych, ambitnych, przyszłych oligarchów. I nie tylko przez nich, jak się wkrótce okaże. Jest inspirująco piękna kobieta, dla której bohater w miłosnym uniesieniu zatopi łódź z kilkunastoma osobami na pokładzie. Jest wreszcie zblazowany detektyw-alkoholik, pełen smutnej ironii, snujący się niczym chandlerowski Marlowe, pogodzony z paskudnym światem, ale jednocześnie dumnie tym światem pogardzający. A w tle: brudna polityka, przeżarta korupcją władza, cyniczni urzędnicy, skundlone media, szare eminencje i omnipotentne specsłużby, mocno zakorzenione w starym/nowym ustroju. I jakaś unosząca się w powietrzu, z czasem coraz bardziej zauważalna, ogólna niemożność wszystkiego. Skojarzenia z „Psami” Pasikowskiego nieprzypadkowe, częściowo uzasadnione. Ma się nieodparte wrażenie, że „Oligarcha” wyrasta z podobnego stanu (narodowego) ducha, z identycznych refleksji i diagnoz reżysera, i chyba z podobnych rozczarowań.

Sama historia Płatona Makowskiego, rosyjskiego oligarchy, choć opowiedziana w sposób bardzo ciekawy, nie poraża oryginalnością. Coś jednak sprawia, że ten skromny, niepozorny, niesłusznie zapomniany film wciąga, elektryzuje, momentami nawet fascynuje. Działa tutaj coś, co można by określić metafizyką kina gangsterskiego (byłaby to pochodna metafizyki czarnego kryminału w wydaniu chandlerowskim). Od tego, co wprost wyrażone, ważniejsze jest to, co niewypowiedziane lub wyciszone. Pod przykrywką prostej, surowej opowieści o przebojowym młodym biznesmenie, wikłającym się w szemrane interesy z mafią i ruskimi służbami, film niesie jakiś nieogarniony smutek i zarazem tęsknotę za zwyczajnym światem, w którym można żyć inaczej, normalnie, w którym można prawdziwie się kochać, bezinteresownie się szanować , po ludzku się wspierać. W którym sprawna i kompetentna władza po prostu funkcjonuje, obok obywatela i dla obywatela, i nie stara się nachalnie zaznaczać swojej obecności; pomaga, a nie tłamsi, inspiruje, a nie podcina skrzydeł. Tęsknotę za światem, który nie jest idealny, ale który jednak nie przekracza pewnej miary upodlenia. Tutaj ciśnie się na usta pytanie: czy taka (normalna, zwyczajna) przyszłość była w ogóle dostępna dla Płatona Makowskiego, zanim rozpoczął swoją ryzykowną wspinaczkę na oligarchiczny szczyt, ustalając - nieodwołalnie - swoje priorytety, w silnie naznaczonej przeszłością post-radzieckiej rzeczywistości? To fakt, Rosja nigdy nie lubiła ludzi przebojowych, kreatywnych, samodzielnych. Albo uściślijmy: takich ludzi nigdy nigdy nie lubiła rosyjska (carska, radziecka) władza, i nie lubi ich nadal, o czym przekonuje smutny casus niejakiego Michaiła Chodorkowskiego.

Żeby przetrwać w świecie przerażająco realnym, można wsiąść do pociągu i odjechać (to Szmakow), albo z goryczą i wściekłą rezygnacją wkroczyć na drogę, z której nie ma już powrotu (to Płaton). Tu wiara i wyobrażenia zostaną brutalnie obrzucone błotem rzeczywistości, młodzieńcze marzenia utytłają się w ludzkiej słabości, małości i w systemowej niereformowalności. Coś, co u swych źródeł jest wadliwe, nie może przecież zostać z czasem naprawione, coś, co jest z gruntu złe, rzadko służy dobremu – zaklęty krąg paranoi, bardzo sugestywnie i prawdziwie tutaj naszkicowany. W swoim najgłębszym przesłaniu „Oligarcha” wpisuje się w klimaty znane choćby ze wstrząsających opowieści Roberta Saviano w książce „Gomorra”. Przy czym rolę wszędobylskiej mafii odgrywa w tym obrazie władza państwowa, która z jakąś dziką obsesją traktuje kreatywne jednostki jako zagrożenie dla swojego bytu. Podobnie jak „Gomorra”, film Lungina nie tylko raportuje (w artystycznej formie) o bezecnych skutkach dusznego układu, ale też oskarża – i system, i ludzi. „Nowa Rosja” jest tylko fasadą demokracji i praworządności. Płaton Makowski okazuje się jej spektakularnym wytworem i beneficjentem, a zarazem największą i być może najtragiczniejszą ofiarą. Czy można mu współczuć?

Chęć życia w lepszym (normalnym) świecie musi tutaj zamknąć się w kręgu pobożnych życzeń i niespełnionych obietnic. Miłość, przyjaźń i lojalność? Wartości względne i przerażająco nietrwałe. Można dostać milicyjną pałą po łbie za picie wódki na ławce albo za podobieństwo do kogokolwiek. Bo czy to właściwie ważne, za co się dostaje? Jeśli się dostaje, znaczy, że były powody. Może decydować pech albo szczęście (np. słabość do atrakcyjnych dziennikarek i zamiana samochodu we właściwym momencie), jak w rosyjskiej ruletce. W jednej ze scen Płaton dzwoni do Mashy, mówi, że ją kocha i obiecuje wspólną ucieczkę z rosyjskiej Gomorry. Poruszająca, ale i gorzko ironiczna scena. Leżąc w rynsztoku, bohater z uporem spogląda jeszcze w gwiazdy, jak by to z przekąsem ujął Oscar Wilde. Tak niewiele brakuje, żeby się udało. Tylko z pozoru niewiele, bo długoletnie skazanie na TEN czas-TO miejsce i uwiązanie w przeszłości, osłabiają zdolność manewru (przypominają szamotaninę pływaka w gęstej galarecie) i pozbawiają też złudzeń co do autokreacyjnych możliwości (wykluczają wyzwolenie); brutalnie zmuszają do podporządkowania regułom systemu i jednocześnie wyostrzają zęby. Zahartowana przez system wczorajsza „owieczka” dzisiaj musi stać się „wilkiem”. Byt określa świadomość, jak można było sądzić, czy może jednak świadomość określa byt?

Znakomity film.