Recenzja filmu

Split (2016)

Fani M. Nighta Shyamalana czekali na powrót swego idola do formy od lat. Dotychczas dziwnym trafem na jeden naprawdę solidny film reżysera przypadała co najmniej jedna wpadka. Wiele osób stwierdziłoby, iż artysta osiągnął szczyt przy okazji "Szóstego zmysłu" i "Niezniszczalnego", by potem spaść z hukiem z piedestału. Faktem jest, że twórca ma dziwne zamiłowanie do kiczu i ni w ząb nie pasujących do narracji elementów humorystycznych. Wspomniany brak zdecydowania stanowił jedną z wad, które zepsuły chociażby niedawną "Wizytę", o porażce noszącej tytuł "Zdarzenie" nawet nie wspominając. Na szczęście dla kinomanów Shyamalan odnalazł dawno zagubiony kierunek, nabrał wiatru w żagle i zmajstrował ciekawy scenariusz stanowiący podwaliny thrillera psychologicznego. Co więcej, filmowiec udanie przeniósł skrypt na ekran, unikając rażących błędów i tonując komiczne elementy. Czyżby M. Night Shyamalan odrodził się niczym feniks z popiołów?




Kevin (James McAvoy) cierpi na rozszczepienie osobowości, z których każda diametralnie się od siebie różni. Opiekę nad chorym mężczyzną od lat sprawuje dr Fletcher (Betty Buckley), która wierzy w stabilizację stanu pacjenta. Niestety, pewnego dnia Kevin traci nad sobą panowanie i kontrolę nad jego ciałem przejmuje jedno z licznych alter ego. Wkrótce dochodzi do porwania trzech dziewczynek, Casey (Anya Taylor-Joy), Claire (Haley Lu Richardson) i Marcii (Jessica Sula). Okazuje się, że demoniczne wcielenia Kevina potrzebują dziewic do obrzędu, który ma doprowadzić do powstania "Bestii". Czy porwanym nastolatkom uda się zbiec, nim dojdzie do tragedii?



Shyamalanowi udała się nie lada sztuka – stworzył film, który łapie widza za gardło od pierwszych minut seansu i naprzemiennie poluźnia oraz wzmacnia uchwyt wraz z rozwojem wypadków. Trafionym pomysłem było oparcie skryptu na problemie wielorakich osobowości zamieszkujących jedno ciało, która to koncepcja daje zwykle twórcom ogromne pole do popisu. Z kolei atmosfera zaszczucia budowana przez ciasną klitkę, w której przetrzymywane są bohaterki, jak żyw przywodzi na myśl niedawny przebój "Cloverfield Lane 10", jeno z jeszcze wyrazistszym psychologicznym zacięciem. Desperackie próby wyrwania się z pułapki zgotowanej przez psychopatę przeplatane są scenami rozgrywającymi się poza dusznymi wnętrzami pokoju/ów. Kolejne konsultacje Kevina z panią psycholog próbującą dotrzeć do motywów stojących za podejrzanym zachowaniem podopiecznego tworzą zaś atmosferę gęstego kryminału wrzucającego ciarki na plecy. Scena, w której dr Fletcher zasypuje pacjenta kolejnymi niewygodnymi pytaniami celem wytrącenia go z równowagi przykuwa do ekranu z hipnotyzującą siłą.




Gwoli ścisłości, 24 osobowości wspomniane w opisie filmu są przede wszystkim zagrywką marketingową. Na dobrą sprawę Shyamalan ograniczył się "zaledwie" do paru oblicz bohatera, co paradoksalnie działa na korzyść produkcji. Raczej trudno byłoby zachować fabularną spójność przy wprowadzeniu w życie karkołomnego planu przedstawienia wszystkich form protagonisty, a tak przynajmniej narracja nie skacze jak szalona po postaciach. Mimo wszystko biorąc pod uwagę czas trwania filmu, odmienne osobowości zostały pokazane w nieco skondensowany, choć dobitny, sposób. Co ciekawe, przy okazji jednego alter ego Shyamalan pozwolił sobie na odrobinę zamierzonego humoru (znowu "Wizyta" się kłania), na szczęście jest to tylko krótka chwila, która nie rzutuje na ciężki klimat produkcji.




Dla każdego ambitnego aktora główna rola w obrazie typu "Mój brat Kain" czy "Split" właśnie jest niczym dar niebios. Możliwość wcielenia się w parę osób w jednej fabule pozwala rozpostrzeć skrzydła i dać popis rzemiosła. James McAvoy udowodnił już w ""Brudzie" z 2013 r., iż nie obce są mu kreacje balansujące na granicy psychodelii. We wspomnianym obrazie zdeprawowany glina miał jednak "tylko" poważne problemy wynikające przede wszystkim ze szpikowania się różnego rodzaju używkami. W "Split" artysta wciela się w kompletnie odmienne postacie, które łączy głównie powłoka fizyczna. Raz słynny Szkot przyjmuje pozę pedanta-szczególarza, później staje się 9-o letnim dzieckiem zamkniętym w ciele dorosłego, w końcu zakłada damskie ciuszki... Z pewnością dzieło Shyamalana to teatr jednego aktora, który w locie potrafi płynnie przejść z jednej osobowości w drugą, co robi wrażenie. Siłą rzeczy solidne kreacje pani psycholog czy trzech dziewczynek pozostają nieco w cieniu szarżującego McAvoy'a, skoro jednak reżyser udzielił mu tak dużego kredytu zaufania, to aż żal było z takiej okazji nie skorzystać.




Wielka szkoda, iż w gruncie rzeczy przyziemna fabuła pod koniec seansu przyjmuje niecodzienny charakter, zmierzając w kierunku horroru będącego na pograniczu slashera. Oczywiście stopniowo rozwijana historia stara się uzasadnić konkluzję w racjonalny sposób, za co Shyamalanowi należą się słowa uznania. Naukowa podbudówka buduje grunt pod finalne uderzenie, osobiście wolałbym jednak, żeby film pozostał na stricte psychologicznych torach. Tak czy inaczej, przez blisko 1,5 godziny produkcja trzyma odbiorcę na krańcu kinowego fotela. Sam epilog natomiast zaskakuje w dość interesujący sposób pewnym skromnym, acz znaczącym, gościnnym występem...




Nie obiecywałem sobie wiele po najświeższym dziele pana M. Nighta Shyamalana, zwłaszcza po mocno specyficznej, łagodnie rzecz ujmując, "Wizycie". Być może to owa błoga niewiedza sprawiła, iż "Split" uderzył mnie z siłą rozpędzonej lokomotywy. Niestety, filmowy pociąg z czasem traci na impecie, tym niemniej całościowo recenzowany tytuł to pozycja godna uwagi. Wymieszanie najlepszych składowych "Cloverfield Lane 10" i "Mojego brata Kaina" z elementami niezbyt wyszukanego horroru dało dobry, aczkolwiek daleki od ideału, efekt końcowy. Tym niemniej po ostatnich kinowych porażkach, spokojnie można mówić o rehabilitacji pana Shyamalana w oczach widzów. Byle tylko twórca utrzymał wysokie loty...

Ogółem: 7/10

Prywata: pozdrowienia dla pewnego wykładowcy, dra B., który jak żyw przypomina Dennisa (te okulary, ta łysina, mimika i sposób wypowiedzi...).

W telegraficznym skrócie: popis McAvoy'a w złożonej roli; niezwykle nośny pomysł rozszczepienia jaźni doprawiony klimatem zaszczucia a la "Cloverfield Lane 10" to filmowy samograj; niestety, końcówka niczym z rasowego slashera nieco zawodzi; wciągający rozwój wydarzeń i napięcie towarzyszące prowadzonej dwutorowo narracji nie pozwalają się nudzić; Shyamalan odżył.